İçeriğe atla

Yuri Oganesyan

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yuri Oganesyan
2016 yılında Oganesyan
Doğum14 Nisan 1933 (91 yaşında)
Rostov-na-Donu, Rusya SFSC, Sovyetler Birliği
VatandaşlıkSovyetler Birliği, Rusya, Ermenistan[1][2]
EğitimUlusal Nükleer Araştırmalar Üniversitesi
Kariyeri
DalıNükleer fizik[3]
Çalıştığı kurumlarOrtak Nükleer Araştırma Enstitüsü
EtkilendikleriGeorgy Flerov

Yuri Oganesyan (Rusça: Юрий Цолакович Оганесян Yuri Tsolakoviç Oganesyan; d. 14 Nisan 1933), süper ağır kimyasal elementlerde dünyanın önde gelen araştırmacısı olarak kabul edilen Ermeni kökenli Rus nükleer fizikçidir.[4] Bu elementlerin periyodik tabloda keşfedilmesine öncülük etmiştir.[5][6] 1989 yılında Ortak Nükleer Araştırma Enstitüsü'ndeyken, Flerov Nükleer Reaksiyon Labaratuvarında direktör olan Georgy Flyorov'un halefi oldu ve şu an bilimsel lideri konumundadır.[7] Periyodik tablodaki en ağır element olan Oganesson kendisi ardından adlandırılmıştır ve bu ikinci kez yaşayan bir bilim adamının adının verildiği bir elementtir (diğeri ise seaborgyum'dur).

Kişisel hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yuri Oganesyan, 14 Nisan 1933'te[8] Rusya'nın Rostov-na-Donu kentinde Ermeni bir ailede dünyaya geldi.[9][10][11] Annesi Armavir'li babası Rostov'luydu.[12] Oganesyan, çocukluğunu ailesinin 1939'da taşındığı Sovyet Ermenistanının başkenti Erivan'da geçirdi. Babası, bir termal mühendisti ve Erivan'daki sentetik kauçuk fabrikasında çalışmaya davet edildi. II . Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi patlak verdiğinde, Naziler tarafından işgal edildiğinden Rostov'a dönmemeye karar verdi. Yuri Erivan'da okula gitti ve Erivan'da okulunu bitirdi.[12][13] Oganesyan, Dubna'da bir kemancı ve müzik öğretmeni olan Irina Levonovna (1932-2010) ile evlendi[14][15] ve iki kızı oldu.[16][17] Kızları ABD'de yaşamaktadır.[18]

Kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
"Dikkat çekici bir fizikçi ve deneyci ... eserleri özgünlük, bir soruna beklenmedik bir yönden yaklaşma ve nihai bir sonuç elde etme yeteneği ile karakterizedir."

 —Flerov'un Oganesyan üzerine yorumu, 1990[4]

Oganesyan, Rusya'ya taşındı ve 1956'da Ulusal Nükleer Araştırmalar Üniversitesi'nden (MEPhI) mezun oldu.[6][8] Daha sonra Moskova'daki Atom Enerjisi Enstitüsü'ne katılmaya çalıştı, ancak Gersh Budker'ın ekibinde boş bir pozisyon kalmadığı için, Georgi Flerov tarafından işe alındı ve Moskova yakınlarındaki Dubna'daki Ortak Nükleer Araştırma Enstitüsü'nde (JINR) çalışmaya başladı.[4][8] Flerov emekli olduktan sonra 1989 yılında JINR'de Flerov Nükleer Reaksiyonlar Laboratuvarı'nın direktörü oldu ve 1996 yılına kadar Flerov'un bilim lideri seçildiği pozisyonda kaldı.

Süper ağır kimyasal elementlerin keşfi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1970'lerde Oganesyan, süper ağır element üretimindeki bir teknik olan soğuk füzyon yöntemini icat etti. Bu icadı 106 ila 113 elementlerin keşiflerinde hayati bir rol oynadı.[4] 1970'lerin ortalarından 1990'ların ortalarına kadar, Oganesyan liderliğindeki JINR ortaklığı ve Almanya'daki GSI Helmholtz Ağır İyon Araştırma Merkezi, altı kimyasal elementin (107 ila 112) keşfedilmesini sağladı: bohriyum,[19][20] meitneriyum, hassiyum,[21] darmstadtiyum, Röntgenyum ve Kopernikyum. Sıcak füzyon adı verilen yeni tekniği, süper ağır elementlerin (elementler 113-118) geri kalanını keşfetmeye yardımcı oldu. Teknik, bir siklotronda nötron bakımından zengin olan daha ağır radyoaktif elementler içeren hedeflere kalsiyumun bombardımanını içeriyordu.[22] Bu yöntem kullanılarak keşfedilen elementler Nihonyum (2003-2004; RIKEN tarafından soğuk füzyon kullanılarak da keşfedilmiştir),[23] Flerovyum (1999),[24] Moskovyum (2003),[25] Livermoryum (2000),[26] Tennesin (2009),[27] ve oganesson'dur (2002).[28]

Tanınma

[değiştir | kaynağı değiştir]
2017 Ermenistan'da çıkarılan posta pulu.

Amerikalı kimyager Sherry Yennello ona "süper ağır elementlerin atası" diyor. Oganesyan üç keşif, bir monografi, 11 icat ve 300'den fazla bilimsel makalenin yazarıdır.

Ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]

1990 yılında Sovyet Bilimler Akademisi Sorumlu Üyesi ve 2003 yılında Rusya Bilimler Akademisi'nin Tam Üyesi (Akademisyen) seçildi. Oganesyan, Frankfurt Goethe Üniversitesi (2002),[29] Messina Üniversitesi (2009),[30] ve Erivan Devlet Üniversitesi'nden fahri derecelere sahiptir.[31] 2019'da Cambridge'deki St Catharine's College'ın Onursal Üyesi seçildi.[32]

Devlet ödülleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Oganesyan'a Temmuz 2018'de Başbakan Nikol Paşinyan tarafından Ermeni vatandaşlığı verildi.[44] Oganesyan Ermeni Bilim ve Teknoloji Vakfı (FAST) Mütevelli Heyeti üyesidir. Aynı zamanda Alikhanian Ulusal Bilim Laboratuvarı'nın (Erivan Fizik Enstitüsü) uluslararası bilim kurulu başkanıdır.[45] 2017 yılında HayPost, Yuri Oganesyan'a adanmış bir posta pulu çıkardı.[46]

Oganesson

[değiştir | kaynağı değiştir]

2016 başlarında bilim yazarları ve blog yazarları tarafından süper ağır elementlerden birinin oganessyum veya oganesson olarak adlandırılacağı söylendi.[47] Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) Kasım 2016'da Oganessyan'ı onurlandırmak için 118. unsurun oganesson olarak adlandırılacağını duyurdu.[48][49][50] İlk olarak 2002 yılında JINR'de Rus ve Amerikalı bilim adamlarından oluşan ortak bir ekip tarafından gözlemlendi. Oganesyan başkanlığındaki ekip, Kaliforniya'daki Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı'ndan Amerikalı bilim adamlarını içeriyordu.[51] Periyodik tablodaki en ağır element olan Oganesson kendisi ardından adlandırılmıştır ve bu ikinci kez yaşayan bir bilim adamının adının verildiği bir elementtir. Bir diğeri ise Glenn T. Seaborg'un adının verildiği Seaborgiyum adlı elementtir.[52][53][54]

Seçilmiş Yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Oganesyan, Yuri (13 Eylül 2001). "Nuclear physics: Sizing up the heavyweights". Nature. 413 (6852): 122-125.Bibcode: 2001Natur.413..122O DOI:10.1038/35093194PMID 11557964

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "President Armen Sarkissian receive Academician Yuri Oganessian". Office to the President of the Republic of Armenia. 12 Temmuz 2018. 20 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. President Sarkissian said that on July 11 he signed the decree to granting Armenian citizenship to Yuri Oganessian. 
  2. ^ "Премьер Армении предоставил гражданство российскому ученому Юрию Оганесяну" (Rusça). TASS. 10 Temmuz 2018. 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  3. ^ "Dr. Yuri Oganessian". Texas A&M University Hagler Institute for Advanced Study. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  4. ^ a b c d Chapman, Kit (30 Kasım 2016). "What it takes to make a new element". Chemistry World. Royal Society of Chemistry. 28 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  5. ^ "EPS introduces new Lise Meitner prize". CERN Courier. IOP Publishing. 2 Nisan 2001. 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  6. ^ a b He succeeded Georgy Flyorov as director of the Flerov Laboratory of Nuclear Reactions at the Joint Institute for Nuclear Research in 1989 and is now its scientific leader.
  7. ^ "About FLNR". flerovlab.jinr.ru. Ortak Nükleer Araştırma Enstitüsü'nde Flerov Nükleer Reaksiyonlar Laboratuvarı. 19 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  8. ^ a b c "Оганесян Юрий Цолакович [Oganessian Yuri Tsolakovich]" isaran.ru (Rusça). Rusya Bilimler Akademisi Arşivi. 19 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  9. ^ Shevchenko (10 Haziran 2016). "Moscovium joins the periodic table". Russia Beyond the Headlines. 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. ...Yuri Oganessian, a Russian nuclear physicist of Armenian heritage... 
  10. ^ "New element discovered by Armenian scientist included in Periodic Table". Armenpress. 30 Kasım 2016. 20 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  11. ^ "New Element In Periodic Table To Be Named After Armenian Physicist". Asbarez. 9 Haziran 2016. 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  12. ^ a b Mirzoyan, Gamlet (Temmuz 2011). "Человек, замкнувший таблицу Менделеева". Noev Kovcheg (Rusça). 19 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  13. ^ "Հովհաննիսյան Յուրի Ցոլակի (1933-) [Hovhannisyan Yuri Tsolaki (1933-)]". sci.am (Ermenice). Ermenistan Cumhuriyeti Ulusal Bilimler Akademisi. 19 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  14. ^ "Оганесян Ирина Левоновна 4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". dubna.org.
  15. ^ "Памяти Ирины Оганесян 20 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". dubnapress.ru (Rusça). 8 Aralık 2010.
  16. ^ Yakutenko (26 Nisan 2010). "Бацилла творчества". lenta.ru (Rusça). 18 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  17. ^ "Легенда № 118 [Legend #118]". expert.ru (Rusça). Expert Online. 2017. 26 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  18. ^ Gray (11 Nisan 2017). "Mr Element 118: The only living person on the periodic table". New Scientist. 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  19. ^ Yu. Ts. Oganessian et al. On spontaneous fission of neutron-deficient isotopes of elements 103, 105 and 107 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // Nuclear Physics A. — 1976. — Т. 273. — № 2. — С. 505-522.
  20. ^ Münzenberg (1981). "Identification of element 107 by α correlation chains". Zeitschrift für Physik A. 300 (1): 107-8. 
  21. ^ Oganessian, Yu. Ts.; Ter-Akopian, G. M.; Pleve, A. A.; et al. (1978). 15 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20200315080910/https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/13/643/13643968.pdf arşivlendi. Опыты по синтезу 108 элемента в реакции 226Ra + 48Ca [Experiments on the synthesis of element 108 in the 226Ra+48Ca reaction]] (PDF) (Report) (in Russian). Joint Institute for Nuclear Research. Erişim tarihi: 8 Haziran 2018.
  22. ^ Glanz (6 Nisan 2010). "Scientists Discover Heavy New Element". The New York Times. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  23. ^ Morita (2004). "Experiment on the Synthesis of Element 113 in the Reaction 209Bi(70Zn,n)278113". Journal of the Physical Society of Japan. 73 (10): 2593-2596. 
  24. ^ Oganessian (Ekim 1999). "Synthesis of Superheavy Nuclei in the 48Ca + 244Pu Reaction". Physical Review Letters. 83 (16): 3154. 
  25. ^ Oganessian (2005). "Synthesis of elements 115 and 113 in the reaction 243Am + 48Ca". Physical Review C. 72 (3): 034611. 9 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  26. ^ Oganessian (2000). "Observation of the decay of 292116". Physical Review C. 63 (1): 011301. 
  27. ^ Oganessian (Nisan 2010). "Synthesis of a New Element with Atomic Number Z=117". Physical Review Letters. 104 (14): 142502. 
  28. ^ Oganessian (2006). "Synthesis of the isotopes of elements 118 and 116 in the 249Cf and 245Cm+48Ca fusion reactions". Physical Review C. 74 (4): 044602. 
  29. ^ "Honorary doctorates of the faculties of natural sciences". uni-frankfurt.de. 11 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  30. ^ "International Conference: Nuclear Reactions on Nucelos and Nuclei" (PDF). unime.it. 5-9 Ekim 2009. 19 Haziran 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. In honour of Yuri Oganessian for his laurea honoris causa that will be conferred by the University of Messina. 
  31. ^ "The 118th element of the Mendeleev Tablle is named in the honor of the Honorary Doctor of YSU". ysu.am. 7 Mart 2017. 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  32. ^ "Professor Yuri Oganessian". caths.cam.ac.uk. 7 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  33. ^ "Recipients of Kurchatov Medal". ras.ru. 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  34. ^ "EPS Nuclear Physics Division - Lise Meitner Prize". eps.org. 10 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  35. ^ "Указ Президента РФ от 20 ноября 2003 г. N 1372 "О награждении государственными наградами Российской Федерации"". onagradah.ru (Rusça). 20 Kasım 2013. 27 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  36. ^ "2010 Russian Federation National Awards have been presented". kremlin.ru. 12 Haziran 2011. 9 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  37. ^ "Yu.Ts.Oganessian and M.G.Itkis are National Award winners 2010". jinr.ru. Joint Institute for Nuclear Research. 12 Haziran 2011. 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  38. ^ "Presidential Decree on Awarding Y. Ts. Hovhannisyan with the Order of Honor". president.am (Ermenice). 17 Eylül 2016. 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  39. ^ "The Lomonosov Gold Medal was awarded to Academician Oganessian". jinr.ru. Joint Institute for Nuclear Research. 1 Mart 2018. 5 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  40. ^ "Президент РАН вручил Большую золотую медаль им. М.В. Ломоносова Юрию Оганесяну". Scientific Russia (Rusça). 2 Nisan 2018. 5 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  41. ^ "Ю. Ц. Оганесян — лауреат Демидовской премий 2019" (Rusça). Joint Institute for Nuclear Research. 13 Kasım 2019. 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  42. ^ "Юрию Оганесяну присудили Демидовскую премию за 2019 год" (Rusça). TASS. 13 Kasım 2019. 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  43. ^ Ghazanchyan (24 Eylül 2019). "Yuri Oganessian awarded Armenia's St. Mesrop Mashtots Order". armradio.am. Public Radio of Armenia. 24 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  44. ^ "Նիկոլ Փաշինյանը Յուրի Օգանեսովին ՀՀ քաղաքացիություն է շնորհել" (Ermenice). Yerkir Media. 10 Temmuz 2018. 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  45. ^ "President Sargsyan receives renowned scientists Yuri Oganessian and Ani Aprahamian". Armenpress. 6 Kasım 2017. 21 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  46. ^ "Yuri Oganessian". haypost.am. 28 Aralık 2017. 1 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  47. ^ Cantrill (26 Ocak 2016). "New kids on the p-block". Nature Chemistry. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  48. ^ "Periodic Table of Elements". IUPAC. 28 Kasım 2016. 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  49. ^ "IUAPC announces the names of the elements 113-115-117-118". IUPAC. 30 Kasım 2016. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  50. ^ "Names proposed for new chemical elements". BBC News. 8 Haziran 2016. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  51. ^ Oganessian, Yu. T. (2002). "Results from the first 249Cf+48Ca experiment" (PDF). JINR Communication. JINR, Dubna. 13 Aralık 2004 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  52. ^ Van Noorden (8 Haziran 2016). "Four new element names proposed for periodic table". Nature. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  53. ^ St. Fleur (8 Haziran 2016). "Four Elements on the Periodic Table Get New Names". The New York Times. 13 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  54. ^ Feltman (9 Haziran 2016). "For the second time in history, a living scientist has an element named in his honor". Washington Post. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yuri_Oganesyan&oldid=33451404" sayfasından alınmıştır